واقعا، اما این است که رهایی مهم‌ترین و خطرناک‌ترین زندانی گروه طالبان از زندان دولت افغانستان بدون این‌که طالبان به‌عنوان طرف مقابل این جنگ، در عمل هیچ حسن‌نیت قابل توجه و اقدام مشابهی انجام داده باشد، بیش از آن‌که حسن نیت و نقطه‌ی قوت رئیس‌جمهور غنی در «اتخاذ تصمیم‌های سخت و جدی» باشد، درماندگی و استفاده از آخرین تیر و کارت در بازی است که گویی بر لبه‌ی پرتگاه سقوط و خروج از معادلات قدرت قرار گرفته باشد. چندی پس از آغاز شورش طالبان در برابر دولت افغانستان و حضور نظامی ناتو و ایالات متحده در افغانستان، این گروه تاکتیک جدیدی را برای گسترس شورش و ایجاد رعب و وحشت در شهرهای بزرگ از جمله پایتخت در پیش گرفتند. حملات انتحاری پیچیده به مراکز نظامی در حفاظت شده ترین نواحی شهرهای بزرگ افغانستان، طالبان را در نبرد با نیروهای امنیتی ملی و نیروهای خارجی به گروهی خطرناک تبدیل می‌کرد. چنین حملاتی، ابتکار گروهی در درون جنبش طالبان بود که ایالات متحده از آن به عنوان «مرگبارترین گروه تروریستی افغانستان» یاد کرده است. زمانی که «شبکه‌ی حقانی» به‌عنوان مسئول طرح ریزی و اجرای حملات پیچیده‌ی انتحاری و حملات سازمان‌یافته به مراکز حساس نظامی و دیپلماتیک به شورش طالبان پیوست، این گروه به نوعی موفق شد پاسخ حملات هوایی عمدتا موفق به مخفی‌گاه‌های طالبان و تلاشی خانه به خانه توسط نیروهای خارجی را بدهد. جلال‌الدین حقانی، رهبر شبکه‌ی حقانی از جهاد در برابر هجوم ارتش سرخ به افغانستان و سپس از وزرای کابینه‌ی حکومت طالبان بود. پس از سقوط امارت اسلامی، جلال‌الدین حقانی با رهبری زیرکانه و موفقانه‌ی شبکه‌ی حقانی در طراحی و اجرای عملیات‌های پیچیده‌ی انتحاری علیه نیروهای امینتی ملی افغانستان و نیروهای خارجی، اندک اندک به فرد شماره دوم طالبان پس از ملا عمر تبدیل شد. در نیمه‌ی تابستان ۱۳۹۴، دو روز پس از اعلام خبر مرگ ملاعمر، افشا شد که جلال‌الدین حقانی نیز یک سال قبل به‌دلیل بیماری درگذشته است. یک سال پیش از افشاشدن خبر مرگ جلال‌الدین حقانی، پسرش انس حقانی که فرد شماره دوم شبکه‌ی تحت رهبری پدرش بود، توسط ریاست امنیت ملی افغانستان دستگیر و در زندان بگرام محبوس شد. در غیبت انس حقانی و پدرش جلال‌الدین حقانی، برادرش سراج‌الدین حقانی به‌عنوان رهبر شبکه‌ی حقانی و معاون رهبر طالبان گماشته شد.
انس حقانی و جنگ و صلح افغانستان
فرد شماره دوم شبکه‌ی حقانی و طالبان در زمان دستگیری، احتمالا مهم‌ترین و ارزشمندترین زندانی دولت افغانستان از مقامات طالبان باشد. انس حقانی پس از دستگیری به جرم دست‌داشتن در خون بارترین حملات انتحاری و کشتن شهروندان افغانستان توسط محکمه به اعدام محکوم شد، اما با وجود مطالبات مداوم مردم افغانستان از دولت مبنی بر اعدام این مهره‌ی کلیدی طالبان، حکم اعدام او به‌دلیل اهمیت حیات‌اش در جنگ و صلح افغانستان تا کنون اجرا نشده است. در سال‌های اخیر یکی از مهم‌ترین مطالبات طالبان از حکومت افغانستان رهایی انس حقانی بوده است. امتناع حکومت افغانستان از اجرای حکم محکمه بر این زندانی و مطالبات مکرر گروه طالبان از حکومت افغانستان مبنی بر رهایی او از بگرام، نشان می‌دهد که انس حقانی، از چه جایگاهی در جنگ و صلح افغانستان برخوردار است. اگر از یک سو، زندانی‌بودن او در زندان دولت افغانستان می‌تواند به‌عنوان یک کارت بازی تأثیرگذار در معادله‌ی صلح افغانستان به‌حساب آید، رهایی انس و برگشت او به جبهات جنگ نیز می‌تواند نقش برجسته‌ای در تقویت جبهات نظامی طالبان داشته باشد. روابط دیرین شبکه‌ی حقانی با پاکستان، پای این کشور را نیز به مسأله‌ی اجرای حکم اعدام بر انس حقانی، دوام حبس یا رهایی او کشانده است. در سال‌های اخیر پاکستان از طرف ایالات متحده و دولت افغانستان متهم به داشتن روابط نزدیک با شبکه‌ی حقانی بوده است. به تبع این رابطه، اسلام آباد نیز در تلاش رهاشدن انس حقانی از زندان دولت افغانستان است.
قمار بزرگ غنی؛ ابتکار یا درماندگی؟
دو روز پیش برخی از رسانه‌های افغانستان گزارش دادند که هیأتی از مقامات پاکستان به ریاست رئیس سازمان اطلاعات نظامی آن کشور، (آی-اس-آی)، به کابل آمده است تا از دولت افغانستان در خصوص یک مورد بدرفتاری که چند روز پیش با سفیر افغانستان در اسلام‌آباد صورت گرفته بود، معذرت خواهی و دلجویی کند. حوالی ظهر دیروز، رئیس جمهور غنی در یک کنفرانس مطبوعاتی غیرمنتظره اعلام کرد که در مشورت با شرکای بین‌المللی افغانستان و به‌ویژه ایالات متحده، به منظور رهایی دو استاد دانشگاه امریکایی افغانستان که سه سال قبل توسط این گروه ربوده شده بودند و همچنان نشان‌دادن حسن نیت دولت افغانستان برای مذاکره و مصالحه با طالبان، انس حقانی و دو زندانی دیگر این گروه عبدالرشید و حاجی مالی‌خان را از زندان بگرام آزاد می‌کند. در زمان متوقف شدن مذاکرات صلح افغانستان توسط دونالد ترامپ، مبادله انس حقانی با دو استاد دانشگاه امریکایی افغانستان در جریان مذاکرات کماکان مطرح بود. در آن زمان، رهایی انس حقانی، وجه المعامله‌ی رهایی این دو استاد دانشگاه امریکایی و یکی از گام‌های جدی برای نشان‌دادن حسن نیت طرف‌های جنگ طالبان و پیشرفت مذاکرات صلح خوانده می‌شد. از زمان آغاز مذاکرات صلح افغانستان، رئیس‌جمهور غنی تمام تلاش‌اش را به کار بست تا طالبان مذاکره‌ی مستقیم با دولت افغانستان یا دست‌کم مشارکت رسمی دولت افغانستان در مذاکرات صلح بین‌الافغانی را بپذیرند، اما این گروه دست‌کم تا کنون از مذاکره یا گفت‌وگوی رسمی با دولت افغانستان یا نمایندگان آن امتناع کرده‌اند. به هر میزان که طالبان از گفت‌وگو با حکومت افغانستان امتناع کرده‌اند، با حتی کوچک‌ترین جناح‌های اپوزیسیون و مخالف سیاسی آن به گفت‌وگو و مراوده نشسته است. به‌نظر می‌رسد فارغ از نقش ایالات متحده و پاکستان در رهایی انس حقانی، رئیس‌جمهور غنی تصمیم رهاکردن این زندانی مهم و ارزشمند را با چشم‌داشت به سهیم‌شدن حکومت‌اش در مذاکرات صلح افغانستان گرفته باشد. تلاش برای سهیم‌شدن در مذاکرات صلح افغانستان نه‌تنها به غلبه‌ی حکومت افغانستان بر مخالفان سیاسی‌اش در مصالحه و منازعه‌ی افغانستان می‌انجامد که بر مشروعیت انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان و نتیجه‌ی آن نیز تأثیر مستقیم و تعیین‌کننده دارد. رهاکردن مهم‌ترین و خطرناک‌ترین زندانی «مخوف‌ترین گروه تروریستی فعال در افغانستان» پیش از آن‌که مذاکرات صلح افغانستان به‌صورت رسمی آغاز شود یا تضمینی برای حسن‌نیت طالبان مبنی بر مذاکره‌ی رسمی با حکومت افغانستان و جدیت این گروه در یک مذاکره و توافق صلح صادقانه ارایه شود، یک قمار بزرگ و خطرناک است. رئیس‌جمهور غنی در کنفرانس خبری‌اش گفت که هماهنگی حکومت افغانستان با شرکای بین‌المللی‌اش در خصوص رهایی انس حقانی به‌گونه‌ای است که همزمان بتواند «قوت و حسن نیت» حکومت افغانستان را به نمایش بگذارد. واقع اما این است که رهایی مهم‌ترین و خطرناک‌ترین زندانی گروه طالبان از زندان دولت افغانستان بدون این‌که طالبان به‌عنوان طرف مقابل این جنگ، در عمل هیچ حسن‌نیت قابل توجه و اقدام مشابهی انجام داده باشد، بیش از آن‌که حسن نیت و نقطه‌ی قوت رئیس‌جمهور غنی در «اتخاذ تصمیم‌های سخت و جدی» باشد، درماندگی و استفاده از آخرین تیر و کارت در بازی است که گویی بر لبه‌ی پرتگاه سقوط و خروج از معادلات قدرت قرار گرفته باشد با توجه به این که در عمل، طالبان دست‌کم تا کنون حسن نیتی مشابهی انجام نداده‌اند، جفت‌شدن برادران حقانی به‌عنوان بازوان اصلی عملیات‌های پیچیده و خون‌بار این گروه، می‌تواند به‌صورت بالقوه خطرناک باشد. اگرچه آقای غنی در کنفرانس خبری‌اش اعلام کرد که تدابیری سنجیده شده تا رهایی انس حقانی، به تقویت جبهات جنگ طالبان منجر نشود، اما هیچ تضمینی دست‌کم تا کنون در این مورد که انس به جبهات جنگ و راه‌اندازی و اجرای حملات خون‌بار و سازمان‌یافته برنمی‌گردد وجود ندارد و ارایه نشده است. اگر برعکس آنچه رئیس‌جمهور ادعا کرد، رخ داد که دست‌کم در ظاهر چنین به‌نظر می‌رسد، نه‌تنها او و حکومت‌اش سهمی از خوان مذاکرات صلح بر نخواهد داشت که جفت‌شدن برادران حقانی، به تشدید جنگ و طرح و راه‌اندازی حملات خون‌بار و پیچیده به کلان‌شهرها منجر خواهد شد.
منبع: روزنامه اطلاعات روز، چهارشنبه ۲۲ آبان ۱۳۹۸
نظر شما