«با طلب کردن روح خیام به یاری، از دست‌نوشته‌ام و نسخه چاپی قسطنطنیه ۱۰۱ رباعی را انتخاب کردم، که بی‌تردید آن‌ها را معتبر می‌دانم، و آن‌ها را با پایبندی به اصل، همانند مستی که به حصار چنگ می‌زند، ترجمه کردم. اگر در میان مخاطبان ما پاسخی بیابند، کار را ادامه خواهم داد و – بر اساس بهترین اعتقاد – تنها آثار معتبر این شاعر جذاب ایرانی را ترجمه خواهم کرد، که هر روز بیش از پیش مرا شگفت‌زده و به جمع عاشقانش جذب می‌کند، عاشقانی که، همان‌طور که شنیده‌ایم، در سراسر جهان حضور دارند.»
صفوت‌بگ باشاگیچ
صفوت‌بگ باشاگیچ (میرزا صفوت)، شاعر، نمایشنامه‌نویس، تاریخ‌نگار و منتقد ادبی، مورخ، سیاستمدار و فعال اجتماعی بوشنیاک بوسنی و هرزگوین، همچنین یکی از بنیان‌گذاران و نخستین رئیس انجمن فرهنگی بوسنیایی‌ها "پرپورود"، در روز، ۶ می ۱۸۷۰ میلادی در نوسینج به دنیا آمد. او یکی از برجسته‌ترین چهره‌های تاریخ‌نگاری و نقد ادبی بوسنیایی تا دوران جنگ جهانی دوم، پیشرو ادبیات و فرهنگ بوسنیایی دوران احیای فرهنگی، بنیان‌گذار علم ادبیات بوسنیایی و زبان‌شناسی شرقی بوسنیایی، و به طور کلی یکی از شخصیت‌های چندجانبه و برجسته بوسنی و هرزگوین در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بود.
تولد و کودکی
او در نوسینج به دنیا آمد، شهری که اولیا چلبی در سال ۱۶۶۴ از آن به عنوان "لانه‌ای از انسان‌های با استعداد و پرتلاش" یاد کرده است. پدرش، ابراهیم‌بگ، که خود مسلط به زبان‌های عربی، ترکی و فارسی بود، اشعاری با تخلص "ادهم" می‌نوشت و به نگارش بیوگرافی افراد برجسته بوسنیایی علاقه‌مند بود، تأثیری عمیق بر آثار صفوت‌بگ گذاشت. خانواده او مدتی کوتاه در نوسینج، سپس در فوچا زندگی کردند، جایی که ابراهیم‌بگ به عنوان کارمند دولتی فعالیت داشت. از سال ۱۸۷۶ تا ۱۸۸۲، خانواده در شهرهای موستار و لیوبوشکی زندگی کردند و سپس با رفتن ابراهیم‌بگ به استانبول به عنوان نماینده پارلمان عثمانی، دوباره به موستار بازگشتند. پس از بازگشت او از استانبول، خانواده مدتی در استولاتس زندگی کردند و سپس به کونیتس نقل مکان کردند.
تحصیلات
باشاگیچ تحصیلات ابتدایی خود را در سارایوو در مدرسه "رشدیه" آغاز کرد، جایی که زبان‌های شرقی (عربی، ترکی و فارسی) و ادبیات آن‌ها را آموخت. این تجربه آموزشی مسیر تحقیقات بعدی او در زمینه گذشته فرهنگی-تاریخی منطقه را شکل داد. او سپس در دبیرستان اول سارایوو (۱۸۸۵-۱۸۹۵) به تحصیل ادامه داد و علاوه بر زبان‌های شرقی، لاتین و آلمانی را نیز آموخت. از سال ۱۸۹۵ تا ۱۸۹۹، در دانشگاه وین به تحصیل زبان‌های شرقی و تاریخ پرداخت و کمک هزینه تحصیلی ارائه شده توسط دولت بوسنی را به دلیل شروط محدودکننده آن رد کرد.
فعالیت‌های ادبی و فرهنگی
در زمان تحصیل در وین، باشاگیچ نخستین مجموعه شعر خود، "تروفاندا از بوستان‌های هرزگوین" را در سال ۱۸۹۶ منتشر کرد و به تحقیقات تاریخی مشغول شد. پس از بازگشت به سارایوو در سال ۱۸۹۹، وی کتاب "راهنمای مختصر تاریخ بوسنی و هرزگوین (۱۴۶۳-۱۸۵۰) را منتشر کرد. او یکی از بنیان‌گذاران و نخستین سردبیر نشریه "بِهار" بود. در سال ۱۹۰۰ به عنوان استاد زبان عربی در دبیرستان سارایوو منصوب شد و در این مدت شش سال فعالیت‌های فرهنگی و ادبی گسترده‌ای انجام داد، از جمله انتشار نمایشنامه "عبدالله‌پاشا" و مجموعه اشعار "اندیشه‌ها و احساسات".
بنیان‌گذاری سازمان‌های فرهنگی
باشاگیچ در سال ۱۹۰۳ از بنیان‌گذاران انجمن "گایرت" بود که بعدها به انجمن فرهنگی بوسنیایی "پرپورود" تبدیل شد و نخستین رئیس آن بود. این انجمن نقشی کلیدی در توسعه فرهنگی و آموزشی بوسنیایی‌ها، به ویژه در حمایت از دانش‌آموزان، ایفا کرد. او همچنین بنیان‌گذار انجمن‌های دیگری چون "الکامر" و "کلوب مسلمانان" بود.
سال‌های پایانی
وقتی ب‌شاگیچ در سال ۱۹۰۶ بیمار شد، در ماه دسامبر همان سال درخواست مرخصی از مدرسه کرد. اما به جای تأیید مرخصی، با دلیل عدم گذراندن آزمون برای معلم دبیرستانی، از کار برکنار شد. پس از از دست دادن شغل، ب‌شاگیچ درخواست مجوز برای تأسیس یک روزنامه سیاسی کرد. این درخواست در نهایت پذیرفته شد و او روزنامه‌ای به نام آینه تأسیس کرد که متأسفانه عمر کوتاهی داشت (در سه ماه تنها ۱۳ شماره منتشر شد).
در سال ۱۹۰۷، ب‌شاگیچ مجموعه‌ای از نثر به نام یادداشت‌های حاشیه‌ای و همچنین کتاب/مطالعه‌ای با عنوان غازی خسروبیگ منتشر کرد. او به طور مستمر به جمع‌آوری منابع ادبی برای مطالعه آثار بوشنیاک‌ها به زبان‌های شرقی مشغول بود و طی سال‌های تحصیلی ۱۹۰۸/۱۹۰۹ و ۱۹۰۹/۱۹۱۰ دوباره در وین اقامت داشت.
باشاگیچ پایان‌نامه دکترای خود را با عنوان بوشنیاک‌ها و هرزگوینی‌ها در حوزه ادبیات شرقی تکمیل کرد و برای ارزیابی به دانشکده فلسفه دانشگاه وین ارائه داد. پس از گذراندن آزمون‌های دکتری (از جمله زبان‌ها و ادبیات شرقی و تاریخ فلسفه)، او در ۲۰ می ۱۹۱۰ به مقام دکترای علوم فلسفه در زمینه زبان‌های اسلامی نائل شد و به این ترتیب اولین بوشنیاکی شد که به این عالی‌ترین درجه دانشگاهی دست یافت.
دقیقاً در همین زمان مذاکراتی درباره تأسیس کرسی زبان‌های شرقی در دانشگاه زاگرب در حال انجام بود که در آن پروفسور ویکوسلاو کلایچ، صفت‌بگ باشاگیچ را به عنوان استاد این کرسی پیشنهاد کرد. همزمان با این فعالیت‌ها، در بوسنی انتخابات مجلس بوسنی برگزار شد که در آن بانیا لوکا، باشاگیچ را به عنوان نماینده خود انتخاب کرد، امری که او را برای همیشه از تدریس در زاگرب دور کرد.
باشاگیچ بعدها رئیس مجلس بوسنی شد و در سال‌های بعد دو بار دیگر نیز به عنوان رئیس و نایب‌رئیس این مجلس فعالیت کرد. فعالیت سیاسی باشاگیچ او را از پژوهش‌ها و تلاش‌های ادبی دور نکرد و او در سال ۱۹۱۲ رساله دکتری خود را، این بار به زبان بوسنیایی، تحت عنوان بوشنیاک‌ها و هرزگووینی‌ها در ادبیات اسلامی منتشر کرد.
سال بعد، یعنی در سال ۱۹۱۳، مجموعه شعری به نام اشعار منتخب را منتشر کرد. مجلس بوسنی در سال ۱۹۱۹ منحل شد و در سال ۱۹۲۱، با تصمیم وزارت آموزش‌وپرورش، باشاگیچ به عنوان سرپرست موزه ملی منصوب شد و در این سمت به تاریخ، ادبیات و ترجمه پرداخت.
علاوه بر این، باشاگیچ رباعیات عمر خیام را از زبان فارسی به بوسنیایی ترجمه کرد و در سال ۱۹۲۴، مولود را به زبان بوسنیایی منتشر کرد که اولین اثر بوسنیایی از این نوع به شمار می‌رود. او همچنین نویسنده مطالعه‌ای به نام هرزگ-بوسنی و فرهنگ شرق و کتاب دایرةالمعارفی بوشنیاک‌ها، هرزگووینی‌ها و کروات‌های برجسته در امپراتوری عثمانی (۱۹۳۱) است.
به دلیل بیماری، صفوت‌بگ باشاگیچ در تاریخ ۱۸ مه ۱۹۲۷ به بازنشستگی پیش از موعد رفت. او در ۹ آوریل ۱۹۳۴ در سارایوو درگذشت و در حرم مسجد غازی خسروبیگ در سارایوو به خاک سپرده شد. مراسم تشییع جنازه او بزرگترین مراسم تشییع جنازه برای یک بوسنیایی در زمان خودش بود.
در صدوپنجاهمین سالگرد تولد صفوت‌بگ باشاگیچ، در تابستان سال ۲۰۲۰، جامعه فرهنگی بوسنیایی "پرپورود" خانه زادگاه باشاگیچ را در نویسین خریداری کرد تا آن را به فضایی موزه‌ای-گالری اختصاص‌یافته به صفوت‌بگ باشاگیچ و فرهنگ بوسنیایی تبدیل کند.
منبع: https://www.biserje.ba/godisnjica-rodjenja-safvet-bega-basagica-barda-bosnjacke-i-bh-knjizevnosti-i-prvog-predsjednika-danasnje-bzk-preporod-۳/
۱۴۰۳/۱۰/۱۱
نظر شما